Ngày xưa, có một tên trộm lành nghề. Lão thấy mình tuổi già sức yếu nên muốn truyền bí kíp sinh nhai “trèo tường khoét vách” cho vài đệ tử. Nhiều người đến xin học, nhưng lão đặt một điều kiện: phải trải qua thử thách bằng cách đi “ăn sương” với lão một đêm để xem năng lực, rồi mới dạy. Ở xã có một chàng tên Được mang mâm xôi gà đến xin học. Thấy anh ta khờ khạo, lão không muốn nhận. Nhưng vì Được nài nỉ mãi, lão nói:
– “Thôi được! Tối nay con đến đây, chúng ta cùng đi một chuyến. Có thế nào sẽ hay”.
Tối đó, thầy bảo trò chuẩn bị đồ đạc, rồi dẫn nhau sang thôn bên cạnh. Sau khi cắt hàng rào, hai người lẻn vào một nhà nọ. Thầy ghé tai trò:
– “Đây là nhà một người đàn bà góa, buôn vải. Hôm nay họ đi vắng cả, chỉ còn một cô gái trông nhà. Cái bọc vải để ở đầu giường, con tha hồ mà chọn”.
Thế rồi thầy khoét vách cho trò chui vào. Được tìm thấy chỗ cất vải. Giữa lúc đang sờ soạng xem nào giá trị thì nghe tiếng kêu từ ngoài cổng:
– “Có trộm! Có trộm!”.
Được sợ hãi, định tháo chạy thì cô gái tỉnh dậy ôm chầm lấy. Anh chống cự nhưng cô đã nắm được búi tóc, vừa quát tháo dữ dội. Bối rối, Được mếu máo gọi thầy:
– Thầy ơi! Nó nắm tóc con rồi!
– Đừng sợ, chỉ cần sợ nó nắm mũi không cắt được. Còn nắm tóc, cứ cắt phăng đi mà thoát!
Nghe thế, cô gái đổi tay nắm mũi. Nhờ vậy, Được giật ra được ngay và thoát một cách dễ dàng. Nghe tiếng kêu, mọi người đổ ra đuổi theo trộm. Trong lúc nguy cấp, Được chạy bạt vào bụi tre bên đường. Tuy bị gai tre cào rách da thịt nhưng Được yên lòng vì không ai tìm thấy. Khi yên tĩnh rồi, Được loay hoay tìm lối ra, nhưng bụi tre quá kín. Mấy lần định lao ra, nhưng thấy gai nhọn lại rụt lại. Cuối cùng, Được chết dí trong bụi suốt đêm.
Sáng hôm sau, vẫn không dám ra. May sao, thấy vợ thầy đi chợ qua, Được ra hiệu gọi lại nói nhỏ nhờ về báo tin để thầy cứu giúp. Không ngờ khi thầy tới, không cứu mà lại đột ngột hô vang:
– “Có trộm trốn ở đây!”. Thấy vậy, Được sợ hãi, nhào ra khỏi bụi tre rồi chạy một mạch về nhà.
Người thứ hai thụ giáo là chàng thông minh, lanh lợi tên Lâu. Tuân theo đúng thể lệ, chàng vui lòng chịu thử thách như những người khác. Đêm ấy, hai thầy trò dắt nhau đến rình ở một nhà phú ông gần làng. Nhờ tài nghệ của thầy, Lâu vào được phòng một cách dễ dàng. Khi vào, Lâu thấy thầy cầm chìa khóa mở cái rương rồi bảo chui vào:
– “Đồ quý trong đó, con chọn thứ gì thì chọn!”.
Lâu nghe lời chui vào. Khi đang sờ soạng thì thầy đậy nắp rương. Lâu chưa hiểu gì, nghe chìa khóa rút ra và tiếng bước chân thầy đi xa. Không ngờ bị thử một cách oái ăm như vậy, Lâu sửng sốt, nghĩ đến những hình phạt có thể chờ đợi. Nhưng sau lúc ngồi thừ trong rương, Lâu chợt nghĩ ra kế thoát. Anh lấy áo thùng mặc vào, trùm mũ quan che mắt rồi đạp đùng đùng vào rương la lớn như bị thần nhập:
– “Hỡi nhà chủ! Mau dậy cho ta truyền bảo!”.
Nghe động, cả nhà phú ông hoảng hốt tỉnh dậy, chạy đến bên rương. Họ kinh ngạc nghe tiếng huyền bí:
– “Ta là tài thần làm cho nhà mày giàu… Nay về ban lộc… Mở khóa rương đón ta ra…”
Phú ông chưa từng thấy kỳ lạ như thế, vừa sợ vừa mừng, vội vãi lễ cầu xin. Một mặt hối hả giết lợn đồ xôi, gọi người mời làng tới. Đông nghịt. Mọi người hồi hộp chờ đợi, cả nhà phú ông mỗi người cầm một nén hương đứng hướng về rương mà vái lạy liên tục. Khi nắp rương mở, Lâu kín mặt nhảy ra thét lớn:
– “Hãy theo ta ra đình!”.
Rồi Lâu chạy ra cửa, có nhóm người theo sau kính cẩn. Đến đình, Lâu vào thượng điện, ngồi lên ngai thờ, mặt trùm kín mít. Lâu nói:
– “Đặt cỗ xuống rồi lui hết ra ngoài sân, ai vào trong sẽ bị phạt!”.
Nghe vậy, mọi người ùa ra. Bấy giờ, trong đám đông, chàng Được tò mò cũng đến xem. Khi nghe giọng tài thần, Được ngờ rằng bạn học đang ở đây, mới xông vào tìm. Dù mọi người ngăn, Được vẫn kiên quyết vào. Khi rõ tài thần là Lâu, Được cười, xin chia phần. Lâu ra hiệu bảo im và nói:
– “Anh đừng ồn, tôi thề sẽ chia cho”,
– “Thề thế nào?”
– “Anh thè lưỡi tôi liếm rồi tôi thè lưỡi anh liếm. Ai làm sai thì trời diệt”, nhưng lúc Được trèo lên bệ thè lưỡi thì Lâu cắn mạnh. Mọi người thấy Được hoảng hốt từ điện chạy ra, miệng ú ớ, máu chảy trào thì càng thêm sợ hãi, cho rằng thần rất thiêng, vội tan tác mỗi người mỗi hướng. Nhờ đó, Lâu thừa cơ chạy thoát về nhà.