Ngày xưa, có hai vợ chồng của một phú thương trẻ tuổi. Người chồng thường chèo thuyền đi khắp nơi từ Nam ra Bắc và thậm chí đến những đất nước xa xôi, chuyên bán hàng và mua hàng về.
Một ngày nọ, khi thuyền đã chất đầy hàng hóa, người chồng từ biệt vợ để lên đường. Chàng chưa từng đến Hạ-châu bao giờ, nhưng nghe nói rằng đây là nơi buôn bán dễ dàng và có cơ hội phát đạt, nên quyết định thử một chuyến mạo hiểm.
Sau năm ngày đêm lênh đênh trên biển, thuyền mới đến thị trấn này. Chàng yêu cầu thủy thủ thả neo ở một bến đông đúc nhất, rồi lên bờ tìm chỗ nghỉ ngơi và tìm đối tác buôn bán. Chỉ vừa bước lên bờ, chàng đã nhìn thấy một ngôi lầu lớn trên bến. Khi đang ngẩn ngơ ngắm nhìn, cánh cửa lầu bỗng mở ra. Chủ nhân, là một người đàn bà sang trọng, bước ra vái chào rất cung kính và với giọng ngọt ngào mời: “Chúng tôi nghe nói ngài có thuyền hàng mới cập bến. Chúng tôi mong muốn làm quen và được giao lưu lâu dài. Nếu không chê nơi này nhỏ hẹp, xin mời ngài đến nghỉ ngơi trong những ngày thuyền đỗ tại đây.”
Không biết nên trả lời thế nào, bỗng chàng thấy những kẻ hầu hạ của chủ nhân, cả nam và nữ, ra đón với trang phục lịch sự. Phú thương nghĩ trong lòng: “Ta mới đến, chưa hiểu rõ mọi chuyện, nhưng nhìn thấy người này có vẻ tốt bụng. Biết đâu đây lại là may mắn cho ta trong chuyến đi này.”
Nghĩ vậy, chàng chấp nhận lời mời với thái độ vui vẻ và cố gắng cho chủ nhân thấy mình không phải là người dễ bị lừa. Bọn người hầu không cần chờ lệnh chủ, tự động tỏa ra dọn dẹp lăng xăng khắp nơi. Họ khiến phú thương và đoàn người của hắn rất hài lòng, chưa bao giờ họ được tiếp đãi nồng hậu như vậy. Chủ dẫn khách đi tham quan nhà. Các căn phòng được trang hoàng lộng lẫy: đèn bằng vàng, độc bình cổ, đồ dùng quý giá. Phú thương sờ tay vào một con rùa vàng được bày trên bàn. Chủ nhân liền giới thiệu kỹ lưỡng về món gia bảo đặc sắc của gia đình mình.
Tối hôm đó, một bữa tiệc lớn được tổ chức, chủ nhân ăn mặc rất lộng lẫy, chuốc rượu mời mọi người. Kết thúc bữa tiệc, họ được mời về nghỉ ngơi trong một căn phòng với những chiếc giường xinh xắn. Không thấy điều gì khả nghi, phú thương và đoàn người ngủ rất ngon giấc.
Sáng hôm sau, sự tiếp đón càng niềm nở hơn. Những mâm thức ăn ngon lành được bưng ra với lời mời gọi quyến rũ khiến phú thương không thể từ chối.
Tuy nhiên, khi phú thương từ giã để quay về thuyền, cả nhà chủ nhân bỗng đổ xô tới: “Thưa các ngài, nhà chúng tôi vừa mất con rùa vàng mà các ngài đã biết. Xin hãy trả lại nếu ai cầm nhầm.”
Mọi người tưởng như nghe tiếng sét. Nhưng phú thương biết rõ tính cách của mấy người tùy tùng của mình, và tự tin rằng không ai trong số họ ăn cắp. Chàng không hề ngờ rằng người đàn bà kia chính là một kẻ lừa đảo nổi tiếng. Bà ta có một nhóm thủ hạ rất đông, chuyên cướp của người khác bằng cách bẫy họ một cách bất ngờ và êm thấm. Hắn đã khiến nhiều người mất cả của lẫn người, nên của cải chất chứa không biết bao nhiêu. Hôm đó mụ Lường – tên mà người ta thường gọi bà ta – thấy có thuyền buôn mới tới đổ hàng. Thấy chủ nhân không có vẻ gì thông thạo, mụ quyết định đưa chàng vào tròng. Trong khi phú thương và bộ tùng nghỉ ngơi, mụ đã sai bọn tay chân xuống thuyền giả vờ xin xem hàng, mang theo con rùa vàng và lén đặt vào trong chỗ hàng. Khi mọi người thay đổi thái độ và đổ tội cho người của mình ăn cắp, đòi khám thuyền, phú thương tức giận mà nhất quyết không đồng ý.
Khám xét thuyền sẽ phải dỡ hàng, và đó là điều tối kỵ trước khi bán hết. Vì vậy, chàng khăng khăng: “Trừ khi có quan chức đến, chúng tôi không cho phép ai lên thuyền.” Mụ Lường liền cho người đi báo với quan. Khi quan đến, mụ kể chuyện mất cắp, quy trách nhiệm cho người nhà phú thương, và cương quyết đòi khám thuyền. Phú thương nói: “Nếu khám xét không thấy, bà tính sao?” Mụ trả lời: “Tôi cược ngôi nhà và mọi vật bên trong. Nếu tìm thấy rùa vàng trong thuyền của ngài?” Phú thương nóng nảy đáp: “Nếu có, tôi xin mất cả thuyền hàng và người ở lại đây.” Hai bên lập tức ký giấy trước mặt quan. Cuộc khám xét bắt đầu nhanh chóng, lính tìm thấy rùa vàng trong tấm đoạn. Phú thương và đoàn người chết lặng, không còn cách nào, họ phải làm theo lời đã ký kết. Thế là cả thuyền hàng trị giá hàng trăm vạn đều rơi vào tay mụ Lường. Phú thương và tùy tùng đều bị làm nô lệ. Theo luật pháp Hạ-châu, họ bị buộc làm khổ dịch không được rời khỏi nơi làm việc. Từ đó, phú thương phải làm việc cực nhọc, chăm sóc ngựa, và không được gặp nhau. Ba năm trôi qua, chàng mất liên lạc với quê nhà và dần hiểu rõ mưu mô của mụ Lường. Một hôm, khi cho ngựa ăn cỏ, chàng gặp một đạo sĩ ngồi bên vệ đường, có quả bưởi trước mặt. Chàng hỏi về quả bưởi và được đạo sĩ nói rằng quả bưởi này có thể gửi lời nhắn tới bất kỳ ai trên thế gian. Nghe vậy, chàng nghĩ đến người vợ yêu, viết bức thư và làm theo chỉ dẫn của đạo sĩ. Nhìn thấy quả bưởi trôi đi về phương Bắc, lòng chàng tràn đầy hy vọng.
Kể từ khi chồng đi, ba năm đã trôi qua mà không tin tức, vợ phú thương lo lắng. Mọi người trên thuyền không ai biết tin gì, nhiều người nghĩ thuyền đã gặp nạn. Nhưng nàng không tuyệt vọng, hàng ngày ra bến ngóng chờ những cánh buồm xa. Một hôm, nàng thấy quả bưởi trôi ngược dòng, và thật bất ngờ, quả bưởi trôi về phía nàng. Nàng mừng rỡ khi đọc thư của chồng, quyết định đi cứu chồng và trừng trị mụ Lường. Sáng sau, nàng lên đường, mang theo thuyền đầy hàng hóa và một người thợ kim hoàn, cùng hai con chuột nhắt. Thuyền tới Hạ-châu, thả neo đúng nơi thuyền chồng từng đỗ. Mụ Lường thấy thuyền nước ngoài, chủ lại là phụ nữ, mừng lắm, ngay lập tức ra tay. Tấn tuồng cũ được diễn lại, nhưng lần này người vợ đã có sự thông minh và sẵn sàng. Khi mụ Lường lén mang rùa vàng lên thuyền nàng, người thợ kim hoàn đã bí mật nấu chảy rùa vàng thành những thoi vàng nén. Khi quan đến khám xét, không tìm thấy rùa vàng, mụ Lường tức giận nhưng đành chịu thua.
Mụ Lường không chịu bỏ cuộc, thử thách người vợ phú thương bằng cách cược rằng có thể làm cho cây khô xanh lại trong một đêm. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, nàng đã thay đất, làm mụ Lường lại thất bại. Sau ba lần thua, mụ Lường mất tất cả tài sản cho vợ phú thương. Nhờ vậy, phú thương và đoàn người được tự do. Trái ngọt đắng đã được gặt hái, phú thương và vợ trùng phùng, giàu có hơn trước. Trong chuyến trở về với mụ Lường làm nô lệ, mụ tự tử, hoá thành cá he. Người ta bảo vì tiếc của cải nên cá he lúc nào cũng ngoi lên lặn xuống mãi, truyền lại thói quen cho giống loài.