Ngày xưa, có một anh chàng nghèo khó, sống một thân một mình. Tuy làm việc hết sức nhưng vẫn nghèo đói và rách nát. Những bông lúa đẹp mà anh vun bón cứ thi nhau chạy về nhà lão trọc phú. Cuối cùng, anh đành bán tất cả những thứ còn lại trong nhà để mua một lưỡi búa, với ý định từ nay làm nghề đốn củi nuôi thân, may mắn thay đổi được số phận.
Nhưng kiếm được một gánh củi không phải là dễ. Một hôm, theo lệ thường, anh tiến vào rừng sâu tìm củi. Sắp giơ búa giáng vào một cây đại thụ, bỗng có một con tinh từ trong thân cây hiện ra trước mặt, van lạy xin tha. Anh dừng tay hỏi:
– Mày muốn gì?
Con tinh đáp:
– Xin ngài làm ơn đi chặt chỗ khác, tha cho chúng tôi ở đây được yên ổn.
Thấy thế, anh càng nghiêm nghị:
– Không được. Tao vất vả mới tìm được cây gỗ này để chặt về lấy tiền nuôi thân, mà mày lại bảo tao đi đâu. Hãy cút ngay cho tao làm việc.
Con tinh thấy anh chàng lại giơ búa, hốt hoảng nói:
– Cây này đối với chúng tôi như bóng với hình, không thể nào rời bỏ. Ngài hãy thương cho, chúng tôi sẽ xin kính biếu ngài một vật.
Anh hỏi:
– Vật gì? Đưa ra đây. Mau! Nếu không thì đừng có trách.
Con tinh bảo anh chờ một lát, rồi mang đến một cái mâm đồng và nói:
– Ngài chỉ cần gõ vào mâm ba tiếng là có ăn ngay, muốn thức ngon vật lạ bao nhiêu cũng có.
Nghe nói, anh vô cùng mừng rỡ, vội nhận lấy mâm ra về, không quên hứa để cho con tinh được yên ổn.
Khi đi qua chợ, anh ghé ngay vào quán cơm, nơi mà thường ngày anh vẫn mua một cái bánh, vài đĩa xôi ăn đỡ đói và đỡ mệt. Lần này, anh có ý khoe với nhà hàng là từ nay mình sẽ không cần ăn chịu và cũng không cần ăn khổ như trước nữa. Nghĩ vậy, anh bèn đặt mâm của mình trước mặt vợ chồng chủ quán và mọi người, gõ lên ba tiếng. Tự nhiên trong lòng mâm tuôn ra những bát cơm, bát canh, những đĩa cá, thịt, giò, chả đầy tú ụ, những chén rượu cúc tràn trề, v.v…, toàn là những thức ăn chưa bao giờ được nếm. Trước con mắt ngạc nhiên của đám đông khách ăn trong quán, anh đốn củi đắc chí mời họ cùng ngồi dự tiệc.
Ăn xong, say rượu, anh nằm lăn ra giường làm một giấc lì bì. Lão chủ quán thấy thế thì động lòng tham lam. Thừa dịp mọi người tản đi, hắn vào buồng chọn một cái mâm giống với chiếc mâm màu nhiệm kia, rồi đánh tráo vào. Anh đốn củi thức dậy không biết là mâm đã bị đánh tráo, hý hửng mang về. Sắp về tới làng, anh nghĩ bụng nên cho mọi người biết số phận của mình từ nay đã khác trước và nhân thể đãi làng xóm chén một bữa ra trò. Cho nên anh rẽ ngay vào đình, đánh trống gọi làng ầm ĩ. Tất cả mọi người từ ông tiên thứ chỉ cho đến anh mõ, ai nấy đều tưởng là có việc, lục tục đổ ra đình đông như hội. Anh chàng trịnh trọng lên tiếng:
– Không mấy khi cháu có bữa rượu, vậy mời quý cụ và đồng dân thượng hạ ngồi vào dự cuộc.
Nói rồi đặt mâm xuống chiếu, gõ lên thành mâm mấy cái. Nhưng anh ngạc nhiên thấy lần này mâm không còn mầu nhiệm như trước nữa. Anh gõ mãi, gõ mãi, mâm vẫn trơ trơ bất động. Cho là bị lừa, ông xã trưởng liền sai tuần đinh xông lại nện cho anh một trận nên thân.
Trở về nhà, anh đốn củi bực mình vô hạn. Chắc chỉ có con tinh nó lừa mình nên chuyện mới xảy ra như thế. Cho nên ngày hôm sau, anh lại vác búa lên rừng tìm đến cái cây cũ, ra sức giáng búa vào. Con tinh hốt hoảng chạy ra van lạy và xin tặng một con ngựa ỉa ra vàng để được tha tính mạng.
– Đưa ngay ra đây cho ta. Đồ lừa đảo!
Chàng quát lên như thế và chỉ lát sau một con ngựa đã hiện ra. Anh cưỡi lên phi một đoạn để cho ngựa ỉa, quả nhiên có rất nhiều vàng vụn văng ra sáng giấp giới. Anh mừng quá, giắt búa vào lưng và cưỡi ngựa ra về.
Đến chợ, anh lại xuống ngựa, vào khoe với vợ chồng lão chủ quán:
– Lần này tôi có con ngựa vô cùng quý báu. Trong bụng nó là cả một kho vàng đấy ông bà ạ! Rồi nó sẽ làm cho mà xem!
Lão chủ quán thấy quả đúng như thế thì hoa cả mắt. Hắn sung sướng được anh biếu trọn số vàng rơi ra. Nhưng hắn còn muốn được cả con ngựa. Hắn vội dọn cho anh một mâm đầy rượu thịt. Rồi, chờ lúc anh ngủ say, hắn lại đi tìm một con ngựa khác cũng có màu lông hung hung y hệt để thay vào, rồi dắt con kia đi đâu biệt. Khi tỉnh dậy, anh đốn củi vẫn không ngờ vực gì cả. Anh lại nhảy lên ngựa cưỡi về đến đầu làng. Bụng bảo dạ: – “Lần trước, con tinh đã khiến cho ta mang tiếng là đánh lừa mọi người. Lần này ta phải biếu bà con một ít vàng để bà con thấy ta thực bụng”. Thế rồi, anh lại vào đình đánh trống ầm ĩ. Làng lại đổ ra đình. Anh nói:
– Tôi lần này có con ngựa rất có phép ỉa ra vàng. Vậy mời làng ra đây để nhận cho tôi một ít của báu.
Đoạn anh phi cho ngựa ỉa, nhưng con ngựa ấy thì làm gì mà có vàng. Nhìn thấy đống phân ngựa vãi ra không hơn gì những đống phân ngựa khác, các cụ cho là thằng cha đã xỏ xiên cả làng nên không thể nén được cơn tức giận. Cuối cùng, anh bị làng tịch thu con ngựa và còn bị tuần nọc xuống đánh ba mươi roi.
Qua ngày hôm sau, anh lại dậy sớm vác búa lên rừng quyết trị cho con tinh một phen. Lần này, anh bổ những nhát búa rất dữ dội. Thấy con tinh hiện ra quỳ lạy khóc lóc, anh quát to:
– Sao mày dám lừa ông, khiến ông mang oán với mọi người. Mâm và ngựa của mày chỉ là những của vứt đi, không đáng một đồng kẽm.
Con tinh hết sức phân trần, vạch tội lão chủ quán, rồi nói tiếp:
– Để tôi xin biếu ngài cái ống này, lúc về có thể lấy lại những của đã mất. Hắn đưa ống ra và dặn:
– Cái ống này có phép làm cho bất kỳ bao nhiêu người cũng phải chổng ngược lên trời nếu cầm ống chỉ lên không ba lần. Cho đến khi nào gõ xuống đất ba lần thì mọi sự trở lại như cũ.
Nghe bùi tai, anh đốn củi lại dừng tay búa, cầm ống phép bắt con tinh phải chống đít lên trời xem thử, thấy quả nghiệm rồi mới ra về. Đến chợ, anh lại ghé vào quán cơm tươi cười hỏi mọi người:
– Các ông các bà có muốn chống chăng?
Vợ chồng lão chủ quán tưởng có món gì bở nên vội đáp:
– Cơm ăn no, trầu đầy đây, không chống để làm gì?
Lập tức cái ống mầu nhiệm đã bắt cả nhà lão chủ quán chống hai tay xuống đất, chân giơ lên trời không cựa quậy.
Chắc là lần này chàng đốn củi đã rõ mưu mô gian dối của mình nên cố tâm phạt mình với phép thuật thần dị, lão chủ quán van khóc hết lời. Hắn hứa trả lại mâm và ngựa để xin tha mạng. Anh chàng chỉ cần có mấy món bảo vật cũ, nên vui lòng làm phép tha cho cả nhà lão đứng dậy. Khi châu đã về hợp phố, chàng phi ngựa nước đại trở về làng. Chàng không quên tiến vào đình thúc một hồi trống lớn mời làng như mấy lần trước. Thế rồi trước mặt quan viên và đồng dân thượng hạ, chàng đặt mâm xuống chiếu mời mọi người chia hàng ngồi vào. Tiếng gõ mâm lúc này rất có hiệu quả. Cơm rượu và mọi thức ngon vật lạ tuôn ra đầy mâm đầy chiếu. Cả làng không đợi mời nhiều, ai nấy cắm đầu ăn uống mặc sức. Ăn uống xong đâu đấy, chàng chỉ vào con ngựa và nói:
– Nếu quý cụ và mọi người vui lòng nhận một ít vàng tôi sẽ bảo con ngựa này làm ngay.
Không một người nào từ chối lòng tốt của chàng. Họ đứng ra hai hàng, mỗi người cầm một cái rá chực hứng phân ngựa. Quả nhiên, ngựa chạy đến đâu, người ta đổ xô nhau nhặt đến đấy vì họ thấy lấp lánh trên mặt đất bao nhiêu là vàng vung vãi.
Xong cuộc nhặt vàng, anh chàng giơ ống lên và hỏi:
– Bây giờ còn ống phép này, bà con ta ai muốn chống xin mời đứng về phía này.
Bấy giờ, người đã no say lại được vàng giắt lưng, ai nấy chắc mẩm lại có món quà gì nữa, nên chẳng một ai từ chối. Ống vừa giơ lên, tất cả mọi người đều chổng đít lên trời, dù cố gắng thế nào cũng không hạ xuống được.
Hôm ấy, không ngờ lại có lão trọc phú và con gái lão cũng có mặt ở đấy. Con gái lão là người đã làm cho chàng đốn củi chết mê chết mệt. Mọi ngày, tuy thấy anh nghèo khổ, nàng vẫn tỏ lòng quyến luyến. Những lúc chàng đến làm công cho lão trọc phú, hai bên từng có cơ hội gặp gỡ, chuyện trò. Nhưng đối với lão thì đừng có hòng tính chuyện lấy nhau. Bây giờ thấy lão van như vạc, chàng tới thỉnh cầu lão gả con gái cho mình. Lão gật đầu. Thế là chiếc ống lại gõ xuống đất để buông tha tất cả mọi người. Rồi đó, anh chàng đốn củi lấy được vợ như ý nguyện. Với ba món bảo bối, anh đi khắp thiên hạ giúp đỡ những người nghèo khổ và trị tội những bọn tham lam độc ác.